Schatzenburg Niet toegankelijk voor publiek
Dit fraaie 18e-eeuwse landhuis ligt enigszins afzijdig aan de weg naar Menaldum.
Het huis
Schatzenburg, met rechthoekig hoofdgebouw en achtervleugel, staat op een omgracht terrein. Het is omgeven door een fraai aangelegd park met landschappelijke kenmerken uit de 19de eeuw.
Het gebouw werd voor Ulrich Huber, secretaris van Gedeputeerde Staten, in 1725 gerealiseerd. Voor de bouw waren aannemer Wybe Saagmans, houtsnijder Jacob Bruinsma en steenhouwer Berend Storm verantwoordelijk. Het monumentale gebouw bestaat uit een hoog souterrain, een beletage en een hoog schilddak met uitgebouwde dakkapellen. De middenpartij bevat de toegangsdeur met bovenlicht en geblokte omlijsting. Boven de deur is een geveltop uitgebouwd met een groot raam. Deze Vlaamse gevel bevat een rijk gebeeldhouwde zandstenen bekroning met de wapens van de families Huber en De Hertoghe, waartoe zijn moeder behoorde. Het pand is zeven raamvakken breed en kreeg in 1925 een groot bordes met overkapping. In het gebouw zijn de met pilasters en stucplafond versierde zaal en het van een trap in Lodewijk XIV-stijl voorziene trappenhuis het vermelden zeker waard.
Verschillende generaties Huber bezaten het huis, onder wie de bekende patriot Johannes Lambertus, die naar Frankrijk moest uitwijken. In 1813 heeft hij het huis verkocht aan jhr. Philip Ernst Assuerus Vegilin van Claerbergen en zijn vrouw. Philips zuster, jkvr. Frederica Vegilin van Claerbergen, liet het bij haar dood in 1836 na aan haar tantezegger Assuerus Quaestius, een groot verzamelaar van kunstvoorwerpen. Deze bewoonde het huis nog vijftig jaar: het grootste deel van de 19e eeuw. Hij vermaakte Schatzenburg in 1887 aan het gasthuis Vredenhof te Dronrijp. De gelijknamige stichting beheert nu het buiten, dat particulier wordt bewoond.
De tuin
Begin 2007 is het voorterrein weer in de oude staat teruggebracht. In 1999 - 2000 is het park met 0,9 ha uitgebreid, naar een ontwerp van de tuinarchitecte Els van der Laan. De oppervlakte bedraagt nu circa 3,5 hectare. Zowel het huis als het park staat op de Rijksmonumentenlijst. In 2014 werd een oranjerie geopend. In 2018 werd een kinderspeelhuis geplaatst. Beide nieuwe elementen staan op foto's hieronder.
Informatie van de stichting Gasthuis Vredenhof (eigenaar van de buitenplaats):
Schatzenburg is in 1698 als zomerverblijf gebouwd op het erf van de boerderij Brantsmazate. Een jaar eerder is de tuin al aangelegd. In 1725 werd het huis fors verbouwd en uitgebreid en de boerderij ging naar de andere kant van de straat. Aan het uiterlijk van het huis is nadien weinig meer veranderd. Opdrachtgevers zijn dr. Hermannus Huber, zijn vrouw Elisabeth de Hertoghe en zijn inwonende ongetrouwde zwager Christiaan de Hertoghe. Hermannus Huber is lid van Gedeputeerde Staten van Friesland en Christiaan de Hertoghe is secretaris van prins Johan Willem Friso en later van diens weduwe Maria Louisa van Hessen-Kassel. Naar verluidt heeft zij de naam Schatzenburg bedacht. Het zou haar hebben doen denken aan een huis in de omgeving van haar geboorteplaats.
In de 19e eeuw is Schatzenburg eigendom van een aangetrouwde neef van de Hubers, dr. Assuerus Quaestius. Hij legateert de buitenplaats in 1888 aan stichting Gasthuis Vredenhof (een hofje voor alleenwonende vrouwen) met de opdracht Schatzenburg als buitenplaats in stand te houden. Sindsdien zijn buitenplaats en gasthuis met elkaar verbonden. Het in Dronryp gelegen gasthuis is in 1745 gesticht door Agnes Alida Huber. De stichting wordt beheerd door nakomelingen van haar ouders, het echtpaar Huber-de Hertoghe, dat Schatzenburg heeft laten bouwen.
Informatie uit een artikel van Marlies Stoter in Historisch Tijdschrift Fryslân (30:3; mei/juni 2024)
Frederica Maria Aurelia Vegelin van Claerbergen (1779 - 1836) groeide op in Langweer, op Doumastate (zie onze pagina Restanten van staten). Zij vindt geen huwelijkspartner, maar bekwaamt zich in de schilderkunst en is getalenteerd (getuige de botanische tekening die het artikel illustreert). In 1813 koopt zij Schatzenburg en gaat er wonen. Kinderloos als zij is, vermaakt zij het huis aan haar tantezegger Assuerus (Zwier) Quaestius. (Aantekening Stst: volgens de koopakte van 1813 was Frederica's broer Philip toen de koper.)
Informatie van de stichting Gasthuis Vredenhof (eigenaar van de buitenplaats):
Schatzenburg is in 1698 als zomerverblijf gebouwd op het erf van de boerderij Brantsmazate. Een jaar eerder is de tuin al aangelegd. In 1725 werd het huis fors verbouwd en uitgebreid en de boerderij ging naar de andere kant van de straat. Aan het uiterlijk van het huis is nadien weinig meer veranderd.
Schatzenburg is een rechthoekig gebouw met drie woonlagen en een zolder. De bel-etage is de belangrijkste verdieping en gedecoreerd in een Friese variant van de Marot-stijl. Aan de achterkant bevindt zich een lagere uitbouw. Daar heeft van circa 1840 tot 1895 ook een oranjerie gestaan. Ongeveer op dezelfde plaats bevindt zich sinds 2014 de nieuwe oranjerie.
Het huidige park in landschapstijl dateert uit circa 1840. Een belangrijk bestanddeel is de omvangrijke boomgaard met een grote verscheidenheid aan oude appel- en perenrassen. In 2000 is het park met 0,9 ha vergroot. Recent is het park verrijkt met een 140 jaar oud kinderspeelhuisje, dat eigenlijk een follie is. Het staat op een oude verhoging die in de 18e eeuw is aangebracht ten behoeve van een theekoepel.